Świat pojęć własnych - ekumena polska
Paneliści
Ewa Kosowska, prof. dr hab., filolog i kulturoznawca, prof. em. Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, członek Komitetu Nauk o Kulturze PAN, w latach 2013–2017 prezes Polskiego Towarzystwa Kulturoznawczego. Zajmuje się problemami teorii i historii kultury, ze szczególnym uwzględnieniem możliwości wykorzystywania tekstu literackiego w badaniach antropologiczno-kulturowych. Opublikowała między innymi: Postać literacka jako tekst kultury… (1990), Negocjacje i kompromisy… (2002), Antropologia literatury… (2003), Stąd do Teksasu… (2006), Eurosarmata… (2013). Współredagowała prace zbiorowe: Antropologia kultury – antropologia literatury (2005), Antropologia kultury – antropologia literatury. Na tropach koligacji (2007), Wstyd w kulturze (1998; 2008); O wątpieniu (2015); Nauczyciel akademicki – etos i warsztat (2016); Człowiek w sytuacji – nie tylko z perspektywy psychologa. Studia inspirowane teorią Tadeusza Tomaszewskiego (2018); Miłośnicy Melpomeny. Kartki z dziejów Towarzystwa Kultury Teatralnej w Katowicach (2019); Prawda i fałsz w nauce i sztuce (2020); Truth and Falsehood in Science and the Arts (2020).
Eliza Kącka – poetka, oneironautka, badaczka snów, krytyczka literatury, autorka oryginalnych „zanotów” utrwalających treści przelotnych polskich „zderzeń słownych”. Doktor nauk humanistycznych. Pracuje na stanowisku adiunkta na Wydziale Polonistyki UW. Opublikowała dwie monografie naukowe „Stanisław Brzozowski wobec Cypriana Norwida” (2012) oraz „Lektura jako spotkanie. Brzozowski – tekst – metoda” (2017). Autorka tomów prozatorskich „Elizje” (2017), „Po drugiej stronie siebie” (2019), „Strefa zgniotu” (2022) wydanych przez Wydawnictwo Lokator. Współredaktorka antologii „Poeci i poetki przekraczają granice” (2011), redaktorka wyborów poezji (m.in. Cypriana Norwida, Anny Świrszczyńskiej oraz Henryki Łazowertówny). Członkini kapituł Nagrody Literackiej GDYNIA oraz jury Nagrody Literackiej m.st. Warszawy. Stała współpracowniczka „Tygodnika Powszechnego”.
Jakub Niedźwiedź, prof. dr hab. (UJ), Główne zainteresowania naukowe: literatura Wielkiego Księstwa Litewskiego, historia kartografii, użycie pisma w Rzeczypospolitej XVI–XVIII w., studia kobiece, badania postzależnościowe, krytyka genetyczna. Kierownik grantów NCN: Polifoniczność mapy. Mapowanie Moskwy w XVI w. a mapa Antona Wieda (1542, 1555); Polskie wzorce literackie i kulturowe w Rosji na przełomie XVII i XVIII wieku: przypadek Stefana Jaworskiego. Kierownik Katedry Historii Literatury Staropolskiej na Wydziale Polonistyki UJ. Członek Accademia Abrosiana (Mediolan, Włochy) oraz redakcji „Rocznika Lituanistycznego” (IH PAN). monografii i artykułów, m.in. Poeta i mapa. Jan Kochanowski a kartografia XVI wieku, Kraków: WUJ, 2019; Jagiellonian Epithalamia and New Geographical Knowledge, “Zeitschrift für Slavische Philologie”, 76, 2 (2020), s. 339–370; Multiscripturality in the Grand Duchy of Lithuania: New Research Approaches, transl. D.A. Frick, „East European Politics and Societies and Cultures”, 33, 2019, s. 3–16. Mercator’s Lithuanian-Russian Borderlands: Russiae pars amplificata (1595) and its Polish Sources, „Imago Mundi”, 2019, 2, s. 151–172; A Lithuanian Nobleman’s Mapping of Poland: The Itinerary of a Peregrination by Stanisław Samuel Szemiot (1680), w: Social and Cultural Relations in the Grand Duchy of Lithuania. Microhistories, ed. R. Butterwick, W. Pawlikowska, New York-London: Routledge, 2019, s. 205–216.
Danuta Ulicka – prof. zw. dr hab., kierownik Zakładu Poetyki, Teorii Literatury i Metodologii Badań Literackich w ILP UW, przewodnicząca Rady Instytutu Literatury Polskiej, członkini KNoL PAN. Autorka książek Ingardenowska filozofia literatury. Konteksty (1992); Granice literatury i pogranicza literaturoznawstwa (1999), Literaturoznawcze dyskursy możliwe. Studia z dziejów nowoczesnej teorii literatury w Europie środkowo-wschodniej (2007), Słowa i ludzie (2014), redaktorka kilkunastu monografii zespołowych i antologii (ostatnio: Wiek teorii. Sto lat nowoczesnego literaturoznawstwa polskiego, 2020), tłumaczka rosyjskiej myśli humanistycznej XX w. (Bachtina, Proppa, Awierincewa, Freudenberg, Jakobsona, Iwanowa, Uspienskiego), pomysłodawczyni serii przekładowej z tej dziedziny, w której ukazały się m. in. wspomnienia Szkłowskiego, Lichaczowa, Eisensteina i listy Borysa Pasternaka.
Moderator:
Tomasz Majewski, dr hab. prof. nadzw. w Katedrze Antropologii Literatury i Badań Kulturowych UJ, kulturoznawca i filmoznawca. Zajmuje się zagadnieniami pamięci zbiorowej, kulturowej historii nowoczesności a ostatnio: genealogią nauk o kulturze. W latach 2017-2021 prezes Polskiego Towarzystwa Kulturoznawczego, wybrany ponownie na nową kadencję 2022-2026. Członek rady redakcyjnej serii Nowa Humanistyka Instytutu Badań Literackich PAN oraz zespołu kwartalnika „Kultura Współczesna”. Od 2015 w Komitecie Nauk o Kulturze PAN. W latach 2016-2019 Przewodniczący Rady Programowej Narodowego Centrum Kultury Filmowej w Łodzi EC1- Łódź Miasto Kultury. 2017-2018, uczestnik Zespołu ds. Członkostwa Łodzi w Sieci Miast Kreatywnych UNESCO. Autor monografii Dialektyczne feerie. Szkoła frankfurcka i kultura popularna (Łódź 2011), Siła kształtująca. Eseje o geście i świadectwie (2018). Zredagował m.in. Rekonfiguracje modernizmu. Nowoczesność i kultura popularna (Warszawa 2009), Pamięć Shoah. Kulturowe reprezentacje i praktyki upamiętnienia (Łódź 2011), Migracje modernizmu. Nowoczesność i uchodźcy (Łódź–Warszawa, 2014), Time of the Litzmannstadt Ghetto. Film Images (Łódź, 2014), Mit-Religia-Nowoczesność, (Kraków, 2019). Laureat Nagrody „Literatury na Świecie” (2012).
Ekumena polska to świat wszystkich, którzy przynajmniej w części do wskazanej kultury przyznawali się lub przyznają, w mniejszym lub większym zakresie czuli z nią więź (być może z niejedną jej urzeczywistnioną postacią); to uwspólniony świat obejmujący także tych, którzy doświadczają niewygody związanej z jednoznacznym przypisaniem do konkretnej postaci tej kultury, przypisaniem na warunkach, których nie akceptują, które to warunki chcieliby negocjować, na nowo określać lub zmieniać. Zamierzamy porozmawiać o tym, czy istnieje jakakolwiek dająca się wyodrębnić „usytuowana wiedza kulturowa”, minimalny świat pojęć, który odpowiada refleksyjnemu doświadczeniu bycia włączonym w ekumenę polską.
Goście panelu mogą podejmować także kwestię nieoczywistych relacji pomiędzy ową „wiedzą kulturową” a akademicką wiedzą kulturoznawczą, literaturoznawczą, antropologiczną i historyczną – która, będąc „wiedzą drugiego stopnia”, należy do skumulowanego dorobku kultury, a zarazem wydaje się sytuować poza uwspólnianą i reprodukowaną samowiedzą. Być może świat humanistycznych pojęć naukowych, często przejęty i zaimportowany z kultur, które swoje zasadnicze kategorie kulturowe modelowały w innych warunkach i na innych doświadczeniach, wchodzi w tym przypadku w kolizję z osobnym i osobliwym światem pojęć i kategorii własnych ekumeny, z semantyką i aksjologią, które trudno dziś rozpoznać.
Ramy tematyczne spotkania wyznacza po pierwsze pytanie o „mechanizm trwałości” i „zerwania ciągłości” w domenie kultury polskiej. Wielorakie, na różnych planach zachodzące zerwania tejże ciągłości oraz jawne i skrywane sposoby symbolicznego scalania, prowadzą do pytania kolejnego: w jaki sposób ekumena polska wytwarzała i podtrzymywała swoją własną samooczywistość? Jak formuje się w niej dziś obrazy zbiorowego doświadczenia oraz limituje zakres tego, co z doświadczenia może zostać indywidualnie nazwane, wyznane oraz zakwestionowane? W jaki sposób opanowujemy reguły ekumeny, a w jaki sposób to one „opanowują nas”, czego reprezentacje próbowały wytworzyć literatura, teatr, film, sztuki wizualne, zwiększając zakres naszej samowiedzy kulturowej? Jakie instytucje oraz ukierunkowane, intencjonalnie, świadomie podejmowane programy kulturowe odgrywają współcześnie w tym procesie zasadniczą rolę?
