Kulturoznawstwo jako data science. Założenia – metody – narzędzia
Paneliści
Dr hab. Michał Krzykawski (Prof. UŚ)
Temat: Zmierzch nauk. O bezmyślnym obliczu obliczeń
Biogram:
Michał Krzykawski – pracownik naukowy na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, gdzie kieruje Centrum Badań Krytycznych nad Technologiami. Interesuje się budowaniem dialogu między myśleniem filozoficznym, techniką i naukami w kontekście wyzwań, jakie niesie za sobą transformacja cyfrowa. Autor i współautor wielu prac z zakresu współczesnej filozofii i literatury francuskiej, filozofii techniki, filozofii nauki i ekonomii politycznej, m. in.: Bifurcate. ‘There Is no Alternative’ (pod redakcją Bernarda Stieglera i Kolektywu Internacja, Paris 2020, London 2021) oraz Inne i wspólne. Trzydzieści pięć lat francuskiej filozofii (Warszawa 2017).
mgr Albert Leśniak, Instytut Języka Polskiego PAN Kraków
dr hab. Zbigniew Pasek, prof. AGH, Wydział Humanistyczny AGH Kraków
Temat: Lingwistyka komputerowa jako narzędzie badań kulturoznawczych. Na przykładzie analizy świadectw katolickich i zielonoświątkowych
Niniejsze wystąpienie prezentuje przykład zastosowania narzędzi programistycznych oraz metod komputerowej analizy danych w pracy badawczej kulturoznawcy. Wypracowywane na gruncie lingwistyki komputerowej techniki zautomatyzowanego gromadzenia, przetwarzania oraz wizualizacji dużych korpusów tekstowych umożliwiły odkrywanie w nich powtarzalnych wzorów, które domagają się opracowania teoretycznego. W naszym przekonaniu, kulturoznawstwo posiada odpowiedni rezerwuar pojęć do operacjonalizacji i interpretacji wyników empirycznych badań na tekście. Symbioza ta może zatem dostarczyć dalej idących oraz pewniejszych rozstrzygnięć.
Analiza nasza składa się z dwu etapów. Punktem wyjścia jest ekstrakcja słów kluczowych (asocjacje wyznaczane przez współczynnik loglikehood), następnie rozpoznanie kolokacji i ich wizualizacja za pomocą grafów.
Przedstawimy nasze prace na przykładzie analizy porównawczej ewangelizacyjnych świadectw rzymskokatolickich (pochodzących z portalu Deon.pl) i protestanckich – zielonoświątkowych (z czasopisma „Chrześcijanin” i in.). Wnioski jakie można wyprowadzić z dokonanych prac pozwalają zrekonstruować dominujące obszary znaczeniowe, które określają mapę mentalną życia religijnego wyznawców obu nurtów chrześcijaństwa.
Dr hab. Zbigniew Pasek, Prof. AGH
Biogram:
Zbigniew Pasek – kulturoznawca i religioznawca, pracuje w Katedrze Studiów nad Kulturą i Badań Ery Cyfrowej na Wydziale Humanistycznym AGH, gdzie prowadzi Pracownię Badań Współczesnych Form Duchowości. Jego zainteresowania naukowe koncentrują się wokół współczesnych form wyrażania odpowiedzi na pytania „troski ostatecznej”, protestantyzmu i alternatywnych nurtów kultury. Autor m.in. takich prac jak: Topika zbawienia w polskich kancjonałach ewangelikalnego protestantyzmu, Kraków 2005; Nowa duchowość. Konteksty kulturowe, Kraków 2013; Kultura religijna protestantyzmu, Kraków 2014
Mgr Albert Leśniak – doktorant
dr hab. Veslava Osińska, Prof. UMK w Toruniu
Temat: Naukowiec wobec wyzwań płynących z data science.
Obserwujemy ostatnio, jak era danych wkroczyła również do nauki i uwydatniła znaczenie korelacji wieloskalowych danych kosztem precyzji pomiarowej a nawet wiedzy eksperckiej. Badacze, którzy wykorzystują sieciowe zasoby danych, potencjalnie mogą pozyskać nowe informacje na temat rozwoju wiedzy naukowej, jak i społeczności akademickiej, tym samym odkrywać istotne zależności i zjawiska ze świata nauki. Właściwym narzędziem są mapy nauki, tworzeniem których zajmują się multidyscyplinarne zespoły specjalistów, w tym z zakresu data science. Od jakości, wolumenu i skali danych wejściowych będą zależały przydatność i stopień wykorzystania map przez badaczy.
Biogram:
Dr hab. Veslava Osińska, Prof. UMK w Toruniu – informatolog, informatyk, fizyk, obecnie specjalizuje się w metodach wizualizacji danych wielkoskalowych, czyli: big data. Pracuje w Instytucie Badań Informacji i Komunikacji UMK, gdzie naucza przedmiotów związanych z przetwarzaniem i wizualizacją danych. Uczestniczy w międzynarodowych projektach badawczych (aktualnie Bitscope: Brain Integrated Tagging for Socially Curated Online Personalised Experiences). Jest członkiem kilku zarówno krajowych, jak i międzynarodowych gremiów: Polskiego Towarzystwa Informatycznego, International Society of Knowledge Organization, Stowarzyszenia Naukowców Polaków na Litwie.
dr hab. Zbigniew Osiński, Prof. UMCS
Temat: „Naukowość” metod i narzędzi data science w naukach humanistycznych. Studium przypadku: Efekty wykorzystania różnych baz bibliograficznych oraz wybranych metod analizy danych w odkrywaniu stanu badań nad kultura cyfrową
W referacie zaprezentowane zostaną wyniki badań, których celem było ustalenie jaki stan badań nad kultura cyfrową prezentują wybrane bazy bibliograficzne – Scopus i Web of Science. W badaniach zastosowano dwie metody – prostą analizę danych bibliograficznych oraz analizę zaawansowaną opartą na komputerowych algorytmach. Obie metody wykorzystywane są w analizie domen wiedzy. Uzyskane wyniki wskazują na to, że obraz stanu badań może być różny nie tylko wtedy, gdy dane pochodzą z różnych baz bibliograficznych. Na zróżnicowanie wyników wpływają też takie czynniki jak: wykorzystywanie do badań słów kluczowych redakcji bazy lub terminów określonych przez autorów tekstów; wnioskowanie na podstawie ogólnej liczby cytowań poszczególnych prac lub na podstawie sieci współcytowań. W referacie zaprezentowanie zostaną wyniki analizy danych w progranie CiteSpace
Biogram:
Dr hab. Zbigniew Osiński (Prof. Uczelni) pracuje na UMCS w Lublinie od 1996 r. Początkowo zajmował się najnowszą historią Polski, a po habilitacji w 2008 r. poświęcił się badaniom w zakresie nauki o informacji i cyfrowej humanistyki. W szczególności zajmuje się takimi problemami jak: bibliometria, bazy danych naukowych, mapowanie i wizualizacja informacji i wiedzy, a także zasoby i kompetencje informacyjne